KOŚCIÓŁ POLSKOKATOLICKI w RP
GENEZA I STATUS PRAWNY
Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej, zwany do 1951 roku Polskim Narodowym Kościołem Katolickim (PNKK), genezą swą sięga lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, kiedy to wśród Polonii Stanów Zjednoczonych Ameryki doszło do wystąpień wiernych w parafiach rzymskokatolickich przeciwko dominacji kleru pochodzenia niemieckiego i irlandzkiego, który obsadzał niemal wszystkie stolice biskupie. Wierni domagali się w „Memoriale” wglądu w sprawy finansowe parafii, używania języka polskiego w liturgii, a także opieki duchownych z własnej zbiorowości etnicznej. Po bezskutecznym przedstawieniu próśb w Rzymie w 1898 roku, doszło do powstania – z szeregu niezależnych parafii polskich – ośrodka Scranton (Pensylwania) i tym samym formalnego utworzenia Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego. Podobne ośrodki istniały już wówczas w Chicago – grupa bpa Antoniego Kozłowskiego (1857–1907) i Buffalo – grupa bpa Stefana Kamińskiego (1859–1911).
Początkowo między tymi trzema ośrodkami dochodziło do ostrych starć i w praktyce nie dążono do integracji skupisk polonijnych. Do zjednoczenia tych ośrodków doszło dzięki staraniom bp Franciszka Hodura (1866–1953) dopiero po śmierci biskupów Kozłowskiego i Kamińskiego.
Wspomniany „Memoriał” ośrodka scrantońskiego, skierowany do Stolicy Apostolskiej, zawierał prośbę bardziej uświadomionej części narodu polskiego w Ameryce (emigrantów) o przeprowadzenie pewnych reform w zarządzie Kościoła. Odnosiło się to do parafii polskich. Prośbę ujęto w czterech punktach, w których scrantonianie prosili: o przedstawiciela Polski w gremium biskupów Stanów Zjednoczonych, będącego zarazem pośrednikiem między ludem polskim, Stolicą Apostolską a biskupami amerykańskimi i orędownikami spraw tego ludu; o zgodę na unarodowienie własności kościelnych, tj. by majątki kościołów polskich były zapisane w sądach na delegatów wybranych przez parafię; o przyznanie ludowi tych praw, które ma w Europie tzw. kollator, czyli patron, a mianowicie, by przy obsadzaniu probostwa biskup zwracał się do wiernych o wyrażenie zgody na osobę danego księdza; o prowadzenie administracji finansowej kościoła przez ludzi wybranych z grona parafian, a uznanych przez księdza.
Poza tymi postulatami – jak podkreślano w „Memoriale” – które nie dotykają zresztą dogmatów wiary ani ustroju św. Rzymskokatolickiego Kościoła, scrantonianie poddawali się z całym zaufaniem kierownictwu św. Matki Kościoła.
We wrześniu 1904 roku odbył się pierwszy synod generalny Kościoła, na którym dokonano wyboru biskupa w osobie ks. Franciszka Hodura, jak również określono stosunek do Kościoła Rzymskokatolickiego, odrzucając dogmaty I soboru watykańskiego z 1870 roku o uniwersalnej jurysdykcji biskupa rzymskiego i jego nieomylności w sprawach wiary i moralności. W ten sposób PNKK zbliżył się do Kościołów starokatolickich zjednoczonych w Unii Utrechckiej.
We wrześniu 1907 roku, po wielu suplikach, ks. Franciszek Hodur otrzymał w Utrechcie sakrę biskupią z rąk biskupów starokatolickich i został członkiem Międzynarodowej Konferencji Biskupów Starokatolickich, a PNKK włączył się w europejski nurt starokatolicyzmu.
U podstaw programu religijno-społecznego PNKK legło hasło służenia Ojczyźnie, co w początkowym okresie przejawiało się m.in. w dążeniu Polaków do odzyskania niepodległości Macierzy. Było to świadectwem gorącego patriotyzmu i głębokiej świadomości imigrantów polskich. Kościół przyczyniał się do podtrzymywania tradycji wśród zbiorowości Polaków oraz do obrony interesów narodowych. Biskup Franciszek Hodur zdawał sobie sprawę z potrzeby nawiązania kontaktu i podtrzymywania więzi z krajem ojczystym, dlatego też myślał o zorganizowaniu PNKK w Polsce. W tym celu w latach 1910-1914 przyjeżdżał do Galicji. Jednakże realizacja tych planów mogła nastąpić dopiero po ugruntowaniu się fundamentów tegoż Kościoła w Ameryce.
Stało się to po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W 1922 roku przybył z USA do Krakowa celem objęcia kierownictwa misji ks. bp. elekt Franciszek Bończak (1881–1967). Założył on w 1923 roku organ prasowy pt. „Polska Odrodzona”. Zorganizował też seminarium duchowne w Krakowie, które miało zapewnić Kościołowi nowych duszpasterzy. Jednak pracę misyjną ogromnie utrudniał brak legalizacji działalności Kościoła. Wszelkie starania Kościoła o uznanie prawne nie przyniosły do 1939 roku pozytywnego skutku, a duchowieństwo i wierni Kościoła byli represjonowani.
W okresie okupacji hitlerowskiej Kościół poniósł dotkliwe straty osobowe i materialne w związku z czym po wojnie życie kościelne należało odbudować właściwie od podstaw.
W lutym 1946 roku Kościół uzyskał status prawny na podstawie decyzji ministra administracji publicznej. Pełne uregulowanie stanu prawnego nastąpiło jednak dopiero po uchwaleniu przez Parlament RP ustawy z dnia 30 czerwca 1995 roku o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 482).
Zgodnie z art. 2 tejże ustawy, Kościół jest samodzielny i niezależny organizacyjnie od jakiejkolwiek zagranicznej władzy kościelnej i świeckiej; pozostaje natomiast w jedności wiary i moralności z Polskim Narodowym Kościołem Katolickim w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanadzie.
Kilka dni wcześniej, tj. 27 czerwca 1995 roku, synod ogólnopolski, uchwalił nowe prawo wewnętrzne Kościoła, znowelizowane na synodzie, który się odbył w Warszawie w 1998 roku.
Zgodnie z obowiązującym prawem, Kościół Polskokatolicki wyznaje katolickie prawdy wiary i moralności oraz zasady ustroju zawarte w Piśmie Świętym, sformułowane w powszechnych symbolach wiary i postanowieniach siedmiu soborów powszechnych pierwszego tysiąclecia.
Kościół należy do Unii Utrechckiej, a jego biskupi są członkami Międzynarodowej Konferencji Biskupów Starokatolickich (MKBS) i reprezentują Kościół Polskokatolicki w tejże unii.
Biskupi Kościoła Polskokatolickiego przyjmują jako obowiązującą ich i cały Kościół „Deklarację Utrechcką Biskupów Starokatolickich” z 24 września 1889 roku. Jest to podstawowy dokument ujmujący zwięźle starokatolickie zasady wiary. Do dokumentu tego nawiązują wszystkie późniejsze oświadczenia MKBS.
W punkcie pierwszym „Deklaracji” biskupi odwołują się do starokościelnej zasady sformułowanej przez św. Wincentego z Lerynu: Id teneamus, quod ubique, quod semper quod ab omnibus creditum est; hoc est etenim vere proprieque catholicum (tzn: Trzymamy się tego, co wszędzie, co zawsze, co przez wszystkich było wyznawane ; to jest bowiem prawdziwe i rzeczywiście katolickie). Dlatego zachowują wiarę starego Kościoła, tak jak wyrażona została ona w ekumenicznych symbolach i powszechnie uznanych orzeczeniach soborów ekumenicznych niepodzielnego Kościoła pierwszego tysiąclecia.
W kolejnych punktach „Deklaracji Utrechckiej” biskupi odrzucają watykańskie dekrety z 18 lipca 1870 roku o nieomylności i uniwersalnej jurysdykcji, czyli kościelnej wszechwładzy papieża rzymskiego. Nie przeszkadza im to jednak w uznaniu historycznego prymatu, tak jak kilka Soborów ekumenicznych i Ojcowie starego Kościoła przyznawali go biskupowi Rzymu jako „primus inter pares” za zgodą całego Kościoła pierwszego tysiąclecia.
W omawianym dokumencie odrzuca się także, jako nie uzasadnioną w Piśmie Świętym i Tradycji pierwszych stuleci, deklarację Piusa IX z 1854 roku o Niepokalanym Poczęciu Maryi.
Biskupi podkreślają w „Deklaracji”, że zachowują wiernie i w nienaruszonej formie stara katolicką wiarę w Najświętszy Sakrament Ołtarza, wierząc że pod postaciami chleba i wina przyjmujemy ciało i krew naszego Pana, Jezusa Chrystusa. Sprawowanie Eucharystii w Kościele nie jest ciągłym powtarzaniem czy odnowieniem Ofiary pojednania, jaką Chrystus złożył na Krzyżu raz na zawsze. Jej ofiarny charakter polega na tym, że stanowi trwałą pamiątkę tej Ofiary i jest dokonującym się tu na ziemi realnym uobecnieniem tej Ofiary Chrystusa poniesionej dla zbawienia odkupionej ludzkości. Zauważamy, że nauka ta jest bardzo bliska nauce rzymskokatolickiej po Soborze Watykańskim II.
W późniejszym czasie MKBS wydała kilka dalszych ważnych oświadczeń, które bliżej precyzują starokatolickie zasady wiary. Na uwagę m.in. zasługują:
- Oświadczenie dotyczące dogmatu o cielesnym Wniebowzięciu Maryi z 26 grudnia 1950 roku, które przedstawia zasady mariologii starokatolickiej i odrzuca dogmat o Wniebowzięciu. W Kościele Polskokatolickim kultywowane są właściwe polskiej tradycji nabożeństwa Maryjne.
- List Wiary MKBS z 15 grudnia 1969 roku, zawierający wykład starokatolickiej nauki o Objawieniu i jego przekazywaniu, o Kościele i sakramentach oraz o zasadzie jedności.
- Oświadczenie w sprawie „Filioque” z 15 grudnia 1969 roku, aprobujące wschodnią naukę o pochodzeniu Ducha Świętego od Ojca – jako sformułowanie soboru konstantynopolitańskiego z 381 roku.
- Oświadczenie w sprawie prymatu w Kościele z 18 lipca 1970 roku, w którym ponownie odrzuca się dogmat o prymacie jurysdykcyjnym papieża.
EKUMENIZM I DIALOGI
Postawa ekumeniczna Kościoła Polskokatolickiego jasno wynika z uchwały podjętej na I Synodzie w Warszawie, który odbył się w dniach 27–29 czerwca 1928 roku (Kościół był wtedy diecezją misyjną PNKK w USA). W dokumencie tym czytamy: Kościół Narodowy zajmuje przychylne i braterskie stanowisko wobec wszystkich Kościołów chrześcijańskich i chce pracować z nimi w stosunku wolnego zrzeszenia z wolnym, równego z równym. Z Kościołami, które uznają sakrament kapłaństwa i sukcesję apostolską (…) pozostaje w stosunku najbardziej zaprzyjaźnionym (…). Kościół Polskokatolicki szanuje każdy Kościół chrześcijański, który w imię Boże niesie ludziom ukojenie duchowe. Nie gardzi nikim, nie chce nikogo poniżać, ale zastrzega sobie wolność słowa nawet wobec najpotężniejszych, najstarszych i najczcigodniejszym Kościołów, bo wierzy, że Opatrzność powołała go do głoszenia prawdy ewangelicznej wedle jego własnych przekonań, a prawda to najświętsza rzecz na świecie.
Cytowana uchwała znalazła żywy oddźwięk wśród wszystkich mniejszościowych Kościołów chrześcijańskich w Polsce, a potrzebę braterskiej współpracy ekumenicznej akcentowały także następne synody Kościoła.
Kościół Polskokatolicki, wraz z innymi Kościołami Starokatolickimi Unii Utrechckiej, dąży do jedności Kościołów chrześcijańskich w oparciu o wiarę starego, niepodzielnego Kościoła, co bliżej zostało sformułowane w „Deklaracji Utrechckiej” z 1889 roku. Kierując się zasadami zawartymi w Deklaracji, Kościół uczestniczy w ruchu ekumenicznym. Jest członkiem Światowej Rady Kościołów i Konferencji Kościołów Europejskich. Duchowni polskokatoliccy są współzałożycielami Polskiej Rady Ekumenicznej i biorą aktywny udział w jej pracach.
W latach 1957–1987 trwał oficjalny dialog teologiczny pomiędzy Kościołem prawosławnym a Kościołami Starokatolickimi Unii Utrechckiej. W dialogu tym aktywnie uczestniczyli przedstawiciele PNKK i Kościoła Polskokatolickiego. W ciągu czternastoletniej intensywnej pracy komisji mieszanej ustalono konsensus dotyczący zasięgu klasycznych obszarów teologii dogmatycznej, ujęty w dwudziestu pięciu wspólnych tekstach. Są to: teodycea, chrystologia (włącznie z mariologią), eklezjologia, soteriologia, nauka o sakramentach i eschatologia. Po tych tekstach następuje deklaracja zasadnicza, przedstawiająca przesłanki i konsekwencje wspólnoty kościelnej. Na końcu każdego tekstu umieszczona jest klauzula: Powyższy tekst (…), zdaniem Mieszanej Komisji Prawosławno–Starokatolickiej, oddaje naukę Kościoła Prawosławnego i Starokatolickiego.
Należy zauważyć, że owych czternaście lat oficjalnego dialogu, z czterema wspólnie przygotowanymi sesjami 1973–1975 oraz siedmioma zgromadzeniami plenarnymi komisji mieszanej 1975–1987, poprzedziło niemal sto lat kontaktów między prawosławnymi a starokatolikami.
W Kościołach starokatolickich trwał proces recepcji wspólnie przyjętych tekstów dialogu. Dotąd przyjęły te teksty synody pięciu Kościołów: PNKK (1990), Kościół Starokatolicki Austrii (1991), Kościół Chrześcijańskokatolicki Szwajcarii (1992), Kościół Polskokatolicki (1998) i Kościół Starokatolicki w Holandii (1992). Natomiast Kościół Starokatolicki w Niemczech postanowił w 1994 roku przyjąć owe teksty po poprawieniu niektórych wypowiedzi. Wprowadzenie święceń kapłańskich kobiet w niektórych Kościołach Unii Utrechckiej, przerwało wysiłki dialogowe z Kościołem Prawosławnym
Ekumeniczne otwarcie Kościoła Rzymskokatolickiego po II Soborze Watykańskim (1962–1965) wpłynęło także na polepszenie wzajemnych stosunków między rzymskokatolikami a starokatolikami. Wielką rolę spełnił dekret „O ekumenizmie”, którego postanowienia zastosowano m.in. do niektórych Kościołów starokatolickich. W konsekwencji doszło do utworzenia – najczęściej z inicjatywy biskupów rzymskokatolickich – wspólnych komisji ds. dialogu w Holandii (listopad 1966), Szwajcarii (sierpień 1966), RFN (listopad 1967) i Austrii (maj 1968).
Odmiennie natomiast przedstawiała się sprawa wzajemnych stosunków między Kościołem Rzymskokatolickim a Kościołami starokatolickimi Unii Utrechckiej, zorganizowanymi na przełomie XIX i XX wieku oraz po pierwszej wojnie światowej w Ameryce i Europie Wschodniej, w szczególności zaś między tym Kościołem a PNKK w USA i Kanadzie oraz Kościołem Polskokatolickim w Polsce. Zadawnione wzajemne uprzedzenia i nieufność przez dłuższy czas uniemożliwiały w praktyce utworzenie wspólnych komisji do prowadzenia dialogu. Podejmowane ze strony Kościoła Rzymskokatolickiego próby nawiązania oficjalnych stosunków i rozpoczęcia dialogu z PNKK w USA i Kanadzie najczęściej kończyły się fiaskiem.
Sytuacja uległa zmianie za pontyfikatu papieża – Polaka, Jana Pawła II. W październiku 1980 roku abp. Ramon Torella, wiceprzewodniczący watykańskiego sekretariatu ds. jedności chrześcijan, skierował pismo do sekretarza generalnego narodowej konferencji biskupów rzymskokatolickich w USA. Podkreślił w nim m.in.: Pragnę was poinformować, że szczególną troską Ojca Świętego jest relacja pomiędzy Polskim Narodowym Kościołem Katolickim i Kościołem Rzymskokatolickim (…).
Ojciec święty pragnie, aby Konferencja Episkopatu oceniła sytuację istniejącą pomiędzy Polskim Narodowym Kościołem Katolickim.
Po wymianie korespondencji i wstępnych przygotowaniach w październiku 1984 roku rozpoczął się oficjalny dialog ekumeniczny między obu kościołami. Podczas nabożeństwa, które odbyło się w katedrze diecezji centralnej w Scranton, 15 lutego 1992 roku obecni tam biskupi PNKK oświadczyli: szczerze modlimy się, by móc puścić w niepamięć te wydarzenia przeszłości, aby imiona i działania lokalnych wspólnot i wiernych, działających zgodnie ze swoim sumieniem, zostały oczyszczone ze wszystkich zarzutów. Wyciągamy rękę miłości, pokoju i braterstwa do naszych braci i sióstr z Kościoła Rzymskokatolickiego. Od rozpoczęcia naszego dialogu w 1984 roku nasze kościoły wiele się nauczyły i odkryły, jak to można znaleźć w naszym wspólnym oświadczeniu, ‘Wędrując razem w Chrystusie’, że jest więcej tego, co nas łączy, niż tego, co nas dzieli. Nasze wzajemne podróżowanie przywiodło nas do bieżącej chwili, pozwalając się nam modlić o pełne uczestnictwo w zjednoczonym życiu eklezjalnym i świadectwie(…).
Ze strony Kościoła Rzymskokatolickiego oświadczono: (…) Jako biskupi rzymskokatoliccy, zaangażowani w dialog z Polskimi Narodowymi Katolickimi Biskupami, chcemy wyciągnąć rękę z przyjaźnią i chrześcijańską miłością do duchowieństwa i wiernych Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego. Głęboko żałujemy tych wszystkich czasów, w których wobec naszych braci i sióstr w Panu byliśmy niewrażliwi i zawiniliśmy w jakikolwiek sposób. Obiecujemy, że uczynimy wszystko, co w naszej mocy, aby te dni już nigdy nie powróciły. W tym samym duchu, który natchnął Papieża Pawła VI i Patriarchę Atenagorasa do braterskiego uścisku na Górze Oliwnej w 1964 roku, pragniemy wymazać z pamięci i puścić w niepamięć zarzuty i ekskomuniki, które stały się przeszkodą do zbliżenia w przeszłości. Chcemy objąć biskupów kapłanów i wiernych Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego. Mamy nadzieję i modlimy się, abyśmy mogli odłożyć na bok wszystkie aspekty polemiczne, niezgodności i nieporozumienia dzielące nas w minionych dniach. Mocno bolejemy nad tamtym smutnym rozwojem wypadków i wzajemną wrogością, która w efekcie doprowadziła do zerwania jedności eklezjalnej (…).
Przebieg tego dialogu ekumenicznego jest nader zadowalający. Żaden kościół starokatolicki nie odznacza się tak dobrymi stosunkami z Kościołem Rzymskokatolickim jak Kościół w Ameryce.
W Polsce stosunki między Kościołem Rzymskokatolickim a Kościołem Polskokatolickim były bardzo skomplikowane i z istoty swej obciążone zaszłościami. Toteż nie prowadzono w naszym kraju oficjalnego dialogu teologicznego. Sytuacja zmieniła się dopiero wtedy, gdy zwierzchnikiem Kościoła został bp Wiktor Wysoczański. To właśnie z jego inicjatywy doszło do powstania zespołu ds. dialogu. Należy także podkreślić, że znaczącą rolę dla rozpoczęcia dialogu teologicznego z Kościołem Rzymskokatolickim w Polsce miały starania podjęte przez bpa Hansa Gernego, zwierzchnika Kościoła Chrześcijańskokatolickiego Szwajcarii, za co Kościół Polskokatolicki jest mu bardzo wdzięczny.
Oficjalne spotkanie zwierzchnika Kościoła Polskokatolickiego z prymasem Polski kardynałem Józefem Glempem odbyło się 31 stycznia 1997 roku. Podczas tego spotkania uzgodniono, iż należy rozpocząć ekumeniczny dialog pomiędzy Kościołem Rzymskokatolickim w Polsce a Kościołem Polskokatolickim. W dniu 2 kwietnia 1997 roku ksiądz prymas wystosował pismo do bpa Alfonsa Nossola, przewodniczącego rady ds. ekumenizmu, w którym wyrażając stanowisko Konferencji Plenarnej Episkopatu, prosił o nawiązanie kontaktu z Kościołem Polskokatolickim. W dniu 22 kwietnia 1997 roku bp Wiktor Wysoczański przesłał bpowi Alfonsowi Nossolowi dokumenty i korespondencję dotyczącą dialogu pomiędzy Kościołem Rzymskokatolickim a Kościołami Starokatolickimi, w tym z Polskim Narodowym Kościołem Katolickim w USA i Kanadzie. W dniu 11 grudnia 1997 roku bp Nossol przesłał na ręce bpa Wysoczańskiego pismo następującej treści: Drogi Księże Biskupie, komunikuję z zadowoleniem, że konferencja Plenarna Episkopatu zatwierdziła wczoraj oficjalny osobowy skład rzymskokatolickiej strony dialogu pomiędzy naszymi Kościołami. Powitała oczywiście też z radością sam fakt podjęcia tego dialogu(…).
W dniu 10 lutego 1998 roku, po raz pierwszy od stu lat, w Konstancinie koło Warszawy, w Domu Konferencyjnym im. bpa Edwarda Herzoga, rozpoczął się oficjalny dialog ekumeniczny między Kościołem Polskokatolickim a Kościołem Rzymskokatolickim.
W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Kościoła Polskokatolickiego: bp prof. dr hab. Wiktor Wysoczański – zwierzchnik Kościoła, ks. inf. Kazimierz Bonczar – sekretarz Rady Synodalnej, ks. inf. Henryk Buszka – oficjał sądu biskupiego oraz z Kościoła Rzymskokatolickiego: bp dr Jacek Jezierski – bp pomocniczy Archidiecezji Warmińskiej, ks. dr hab. Edward Warchoł, ks. dr hab. Zdzisław Kijas OFM Conv.
W komunikacie z obrad czytamy: W duchu modlitwy Chrystusowej ‘aby wszyscy byli jedno’, przedstawiciele obu Kościołów wyrazili radość z rozpoczętego dialogu i pragnienia dążenia do jedności. Dotąd odbyło się pięć spotkań przedstawicieli obu Kościołów. Dialog przebiega w otwartej i przyjaznej atmosferze.
Bp Jacek Jezierski uważa, że dialog ten zamyka stulecie rozchodzenia się obu wspólnot i jest to ‘kairos’ Boży i czas łaski, gojenia i opatrywania ran. W ślad za tym idą gesty dialogu miłości. Rzymskokatoliccy członkowie komisji uczestniczyli w synodzie Kościoła Polskokatolickiego, który odbył się w 1998 roku.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA I FUNKCJONALNA
Według prawa wewnętrznego (uchwalonego na Synodzie Ogólnopolskim w roku 1995, znowelizowanego zaś 30 czerwca 1998 roku), najwyższą władzą zwierzchnią i prawodawczą w Kościele jest synod ogólnopolski, który zbiera się co pięć lat.
Organem władzy wykonawczej w okresie między synodalnym jest Rada Synodalna (Rada Kościoła). Świeccy delegaci na synod oraz świeccy członkowie Rady Synodalnej mają równe prawa z duchowymi. Synodalność Kościoła nie sprzeciwia się hierarchiczności związanej z władzą święceń.
Wszyscy biskupi są sobie równi w prawach i godnościach, obowiązkach i przywilejach, i na wzór Kolegium Apostolskiego tworzą kolegium biskupów. Przewodniczący kolegium posiada jedynie z tego względu pierwszeństwo honoru. Biskupi, kapłani i diakoni są szafarzami i wykonawcami uchwał synodalnych w tym wszystkim, co stosownie do władzy święceń należy do funkcji Kościoła, a więc do pasterzowania, nauczania i uświęcania.
Władzę kontrolną sprawuje komisja rewizyjna, wybierana przez Synod; władzę dyscyplinarną zaś sąd biskupi, a w drugiej instancji Rada Synodalna.
Kościół Polskokatolicki administracyjne dzieli się na trzy diecezje: warszawską, krakowsko-częstochowską i wrocławską. Diecezje zaś dzielą się na dekanaty, a następnie na parafie. Kandydaci na duchownych kształcą się w Wyższym Seminarium Duchownym Kościoła w Warszawie oraz Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.
Opracowano na podstawie artykułu biskupa prof. dr hab. Wiktora Wysoczańskiego zamieszczonego w Ekumenicznym Leksykonie Kościołów i Wspólnot religijnych województwa warmińsko mazurskiego – Olsztyn 1999
